Artist: Ravjot Singh, Canada

Title: ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ

Medium: Watercolour heightened with Gold and Silver

Commissioner: Jaspreet Singh

ਮਹਾਰਾਜਾ ਰੰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਸਿੱਖ ਸਮਰਾਜ ਦੇ ਸਿੱਕਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਂਝੀ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਆਤਮਿਕ ਢਾਂਚੇ ਹੇਠ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਸਿੱਕੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਾਂਦੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਕਦੀਆਂ ਕਦੀ ਸੋਨੇ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਮੇਤ ਅੱਠ ਥਾਂਵਾਂ 'ਤੇ ਟੱਕਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਸਿੱਕੇ ਆਪਣੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਨ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਵੀਕਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਰੁਪੈਾ, ਜੋ ਲਗਭਗ 11.3 ਗ੍ਰਾਮ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਰੱਖਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਮਰਾਜ ਦੇ 13 ਸਟਰਲਿੰਗ ਪਾਊਂਡਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸੀ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਕਸਰਤੀਆਂ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਦੀ ਅਹਮ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ। ਰੰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਮੁਗਲ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਕੰਮ ਤੇ ਲਾ ਲੈਂਦੇ ਸਨ, ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸਨ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਉੱਚ ਮਿਆਰ ਦੀ ਮੁਦਰਾ ਹੀ ਟੱਕਰ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਕਿਆਂ 'ਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਬਲਕਿ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਛਪਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਮਿਆਰੀ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਰੁਪੈਅਾਂ 'ਤੇ ਅਕਸਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਦਰਜ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਸਨ ਕਿ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਨੂੰ ਈਸ਼ਵਰੀ ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਇੰਸਕ੍ਰਿਪਸ਼ਨ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ: "ਦੇਘ ਤੇਘ ਫਤਿਹ ਨੁਸਰਤ ਬੇਦਰੰਗ, ਯਾਫ਼ਤ ਅਜ਼ ਨਾਨਕ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ," ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ: "ਖਾਣ ਲਈ ਕੜਾਹੀ, ਬਚਾਅ ਲਈ ਤਲਵਾਰ, ਅਤੇ ਮਿਲੀ ਜਿੱਤ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।"

ਇਹ ਸਿੱਕਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸਿਰਫ਼ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਕਰ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਹਾਇਕ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਬਲਕਿ ਇਸਨੇ ਸਮਰਾਜ ਦੀ ਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ। ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰੰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਰਾਜ ਦੀ ਇੱਜਤ ਵਧੀ ਅਤੇ ਵਧਦੀਆਂ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ।